Sjoerd Hamburger had in 2004 als beginnend skiffeur een droomdebuut. Bij zijn allereerste wedstrijd over twee kilometer versloeg hij Dirk Lippits. Die routinier zou datzelfde jaar als solist voor Nederland naar de Olympische Spelen. Als kersvers bondsbestuurder – november ’21 aangetreden – is van een gedroomd debuut geen sprake. Eerder lijkt Hamburger in een nachtmerrie te zijn beland. Want de roeisport staat sinds vrijdagavond in het bedenkelijke rijtje van turnen, triatlon en hockey. Oftewel topsporten waarbij sprake zou zijn van ongewenst gedrag. Maar er is toch een parallel met zijn skiffdebuut. Hamburger trekt zich nog steeds niets aan van gevestigde reputaties.
Vrijdag schorste topsportcommissaris Hamburger niemand minder dan Hessel Evertse. Hij was hét goudhaantje binnen de club van olympische sportdirecteuren. Want wat waren de roeiers in Tokyo succesvol. Maar er zat kennelijk ook een inktzwarte keerzijde aan de recordoogst van vijf behaalde medailles. Er waren klachten van roeiers over de sociale omgangsvormen binnen de toenmalige vloot waar bondssponsor Aegon trots haar naam aan gaf. Hamburger kwam het via een evaluatie ter ore en hij gelastte direct een onderzoek naar het topsportklimaat. De voormalige voorzitter van NL Sporter nam daarvoor het onderzoeksbureau in de arm dat ook de triatlonbond had doorgelicht, de firma Fijbes. De uitkomst kwam vrijdag naar buiten, er zou zijn geïntimideerd en gekwetst. Die conclusie trok Fijbes uit gesprekken met acht roeiers (mannen en/of vrouwen), zo meldt Trouw.
“Uit het rapport blijkt dat er een topsportcultuur is ontstaan waarin kwetsing en intimidatie te veel ruimte kregen. Dit kon bovendien onvoldoende bespreekbaar worden gemaakt”, schrijft de bond. Hamburger zwijgt dit weekeinde inhoudelijk. Hij zou aan privacyregels zijn gebonden. Evertse noch de acht roeiers hebben toestemming gegeven om zaken nader toe te lichten, zo gaf de bond gisteravond aan. De geschorste TD zit waarschijnlijk thuis, hij leest zijn appjes, maar reageert er niet op.
‘Lekken is vertrekken’
En dat is niet echt iets voor Evertse. Hij is doorgaans goed bereikbaar, staat vierkant voor zijn TeamNLroeien, geeft meestal overal (een lang) antwoord op, laat zijn irritatie ook blijken als er in zijn beleving te nadrukkelijk wordt doorgevraagd, of zijn (soms) onnavolgbare redeneringen worden bekritiseerd. Maar hij laat ook zien een antenne te hebben voor sociale omgangsvormen. NLroei confronteerde hem eind vorig jaar met een intimiderende uitspraak die hij volgens onze redactionele bronnen ten overstaan van een aantal topsporters had gedaan: ‘lekken is vertrekken’.
Evertse reageerde daarop openhartig. “Het klopt dat ik dit in november 2018 gezegd heb. Dat was in het kader van de evaluatie, analyse en strategisch plan richting Linz en Tokyo wat we op basis van ‘kansen en uitdagingen’ van zowel het individu – atleten en ook staf -, als van de nummers bij de heren met elkaar gemaakt hadden. Het bevatte zowel persoonlijke informatie (waar kunnen we elkaar beter maken?) als bedrijfsinformatie. Met de snel ontwikkelende waarden en normen op het vlak van integriteit kun je je nu afvragen of dat wel oké was hoe ik dat zei. Ik heb daar toen van de ruim 40 atleten en hun coaches geen feedback op gehad. Ik zal daar scherper in moeten zijn en we gaan er afspraken over maken”, mailde de technisch directeur daarover.
De context waarin kwetsing en intimidatie volgens de Fijbesrapportage zou hebben plaatsgevonden is echter vooralsnog onbekend. De equipe is er afgelopen vrijdag zonder nadere toelichting over geïnformeerd. Voor een aantal stafleden komt deze onheilstijding als de bekende donderslag op een wolkenloze lentedag. Ook zij weten niet meer dan er in het persbericht staat. Het lijkt er volgens hen op dat Evertse vooral in zijn schoenen krijgt geschoven dat de klachteninfrastructuur haperde. “Helaas blijkt dat er ook eerder signalen door atleten zijn afgegeven. Binnen de topsportcultuur is er onvoldoende gelegenheid geweest om eerdere signalen op de juiste tafel terecht te laten komen, waardoor er onvoldoende opvolging is gegeven”, schreef de KNRB daarover.
Kop van Jut
De staf – bestaande uit coaches, (para)medici, fysiologen et cetera – lijkt naast Evertse de kop van Jut. Althans, zo voelt het bij een aantal. “Er zijn al maatregelen aangekondigd, zonder dat wij zijn gehoord, worden wij ook nog betrokken?” En “zolang niet duidelijk is wat er nou precies mis is gegaan, is elk staflid min of meer verdacht.”, klonk het dit weekeinde uit de hoek van het begeleidende team. Men krijgt uiteraard wist-jij-ervan?-vragen.
Het is onvermijdelijk dat er rond de Bosbaan driftig wordt gespeculeerd. Begrijpelijkerwijs wordt er nu met andere ogen gekeken naar het ontslag van mannencoach Mark Emke, de demotie van vrouwencoach Josy Verdonkschot, maar ook naar de Holland Acht, die het antivoorbeeld lijkt te zijn van de aanname dat sport zou verbroederen.
Monitor
De firma Fijbes is niet de enige onderzoeker. De vertrouwenspersonen van de KNRB rapporteerden bijvoorbeeld deze zaterdag aan de ledenvergadering dat er afgelopen jaar dertig meldingen zijn binnengekomen. Dat gaat om de complete sport, het betreft niet alleen de topsportafdeling.
Naar aanleiding van de onthullingen over de turnsport deed NLroei zelf eerder een journalistiek onderzoek naar misstanden binnen de roeiwereld, daaruit volgde een artikelenserie (zie deel I, II, III, IV en V.) Hieruit kwamen geen wantoestanden boven water die direct kunnen worden gerelateerd aan de olympische armada of andere ploegen die voor Tokyo in de race waren. Natuurlijk bereiken niet alle klachten en misstanden de NLroeiredactie. Uiteraard borrelen er geruchten en/of roddels over de topsportafdeling naar boven, maar die publiceert NLroei niet.
Geweld
Na diepgaand onderzoek is wel meerdere malen het functioneren van de (inmiddels voormalige) voorzitter van de atletencommissie aan de orde gesteld. Die zou eerst fysiek en later verbaal geweld hebben gepleegd. Het heeft niet direct iets met het olympisch team te maken, maar toch lijkt de houding van de roeibond in deze kwestie toch symptomatisch voor een sport waarin ruimte is voor ongewenst gedrag. Er wordt tamelijk vergevingsgezind omgegaan met een geweldpleger. Want ook een aantal roeiers en coaches voelde zich bij hem niet veilig toen hij inmiddels door Evertse was benoemd tot bondscoach voor de talenten tot 23 jaar. Een onafhankelijk onderzoek vond de technisch directeur vorig jaar echter niet nodig.
Maar Evertse opereert (of opereerde) niet autonoom. Hij valt onder de algemeen directeur en de topsportcommissaris. Chris IJsbrandy – de voorganger van Hamburger – was ook al tamelijk laconiek ten aanzien van de geweldpleger. Een antecedentenonderzoek deed de toenmalige commissaris indertijd niet. Na een goed gesprek verwachtte hij geen recidive. Dat bleek dus een misvatting.
Geraakt
Het slachtoffer – nota bene coach van een latere vice-olympisch kampioen – hoorde op een enkel contact met Evertse na, niets van de roeibond. Dit keer bekommert de KNRB zich wel om slachtoffers. “Ten eerste betreurt het ons enorm dat dit binnen ons topsportprogramma mogelijk is geweest. Dat moet voor de getroffen atleten een zeer nare ervaring zijn. Ik dank de atleten daarom voor hun moed en openheid en het delen van hun ervaringen. De signalen hebben mij en de andere bestuurders zeer geraakt” zei bondsvoorzitter Rutger Arisz.
Saillant detail: Arisz kwam als Ajaxdirecteur zelf in opspraak na ongewenst gedrag. Hij was later verbolgen over Telegraafpublicaties. Het incident en de publiciteit leidden mede tot zijn vertrek bij de beursgenoteerde voetbalclub. Nu werpt het bestuur-Arisz Evertse voor de (publicitaire) bus. Nader onderzoek is aangekondigd. De schorsing van Evertse kon kennelijk niet wachten. “Dit was de juiste interventie op het juiste moment, meer kan ik er niet over zeggen”, zei Hamburger gisteren tegen Trouw.
Grill
Het lot van Evertse lijkt bezegeld, in recordtijd werd hij getransformeerd van goudhaantje naar aangeschoten wild. De grill wacht*. Het is de vraag of er niet alleen nader wordt gerechercheerd naar Evertse, maar de complete topsportafdeling tegen het licht wordt gehouden, en daar horen de verantwoordelijke bestuurders ook bij. Al was het alleen al om onschuldigen vrij te pleiten, is het gewenst dat de roeibond meer openheid geeft.
*Het roeiersreceptenboek (een uitgave van de roeibond) kan hier worden besteld: een uniek kijkje in de top van het Nederlandse roeien.
