De blikjes met ‘sportdrank’ van Red Bull waren nog maar nauwelijks op, of een nieuwe sponsor droeg zijn ‘sportvoeding’ het olympisch roeitrainingscentrum binnen. Ditmaal gaat het om substanties van de firma Maurten. Het belangrijkste bestandsdeel: natriumbicarbonaat. Dat goedje zit ook in bijvoorbeeld bakpoeder. Het zou prestatiebevorderend werken. Want het is een base en het zou het bloed bufferen, waardoor melkzuur wordt geneutraliseerd en een sporter minder snel verzuurt, om het in lekentermen te zeggen. Dat verschijnsel is al veel langer bekend, ook binnen de roeisport. Maar laatst verscheen er op AD.nl een ronkend artikel over dat enthousiast door de roeibond op zijn social media werd gedeeld.
Wat doet ‘het tovermiddel op weg naar goud’, kun je er harder door roeien? Ja. Is het doping? Neen. Is het een onschuldig middel? Daar wordt verschillend over gedacht. Bijwerkingen? Oprispingen in de vorm van boeren door het koolzuurgas dat vrijkomt, (kots)misselijkheid, diarree en dergelijke. En het belast de nieren zwaar. Is het gebruik en het promoten ervan een bedreiging voor de gezondheid? Ja, zegt een aantal deskundigen.
De NLroei-redactie deed een rondgang langs een aantal artsen, waaronder een ervaringsdeskundige, en de Dopingautoriteit. Eelco Meenhorst – hoofdcoach van de Nederlandse bondsequipe – werd ook benaderd, maar hij ging niet op de vragen van NLroei in. Zijn werkgever kwam tot dusver met een beknopte reactie. Binnenkort worden in een tweede deel over dit onderwerp aan bondsvoorzitter Seada van den Herik een aantal ethische dillema’s voorgelegd. Een voorschotje: dokter Frans Göbel zegt daarin “Als je jeugdroeiers en amateurs de suggestie geeft dat je iets moet gebruiken om te presteren en dat het gewoon mag, dan komt van het één het ander. Ik vind het volslagen idioot”.
Frans Göbel – als lichte skiffeur tweevoudig wereldkampioen, is tegenwoordig huisarts. Hij heeft zelf bicarbonaat gebruikt, maar is er absoluut geen fan van. Zijn experiment van dertig jaar geleden voelt nu voor hem als een gepasseerde grens. “Het werd begin jaren negentig van de vorige eeuw door de toenmalige bondsarts versterkt. Ik heb het een keer geprobeerd bij de WK in 1991. Dat pakte slecht uit, het werd mijn worst ever-WK. Het is ook niet handig voor een lichte roeier, je houdt er vocht door vast. Dat is overigens ook niet goed voor zware roeiers.”
Sportarts Frank Bertina is een fanatieke veteraan van RIC en Breda. Hij ziet voordelen als het gaat om het verbeteren van de prestaties. Maar hij maakt zich zorgen om de gevolgen voor het gebruik op lange termijn. “De effecten die ook bij roeiers worden beschreven voor de 2000 meter-wedstrijden zijn wel significant en relevant. Je kunt er dus harder van gaan. Wat mij tegenstaat is dat er zeer grote hoeveelheden nodig zijn om deze effecten te bereiken: tientallen grammen. Het individuele innameregime is ook van belang. Je gaat hier dramatisch ingrijpen op een belangrijk regelsysteem in het bloed. Daarnaast is ook de hoeveelheid natrium verontrustend. Het is onbekend of langdurig gebruik de gezondheid schaadt. Ik wil op deze factsheet wijzen.”
De reactie van de Koninklijke Nederlandse roeibond: “TeamNL gebruikt ter ondersteuning van piekmomenten supplementen, maar onder professionele begeleiding. We raden het af om ‘zomaar’, zonder begeleiding supplementen te gebruiken, dat is van toepassing voor de hele breedte van supplementen. Verder hebben wij op dit moment voor het onderwerp niks toe te voegen.”
Hoofdcoach Meenhorst reageert niet op vragen van NLroei. Eén van die vragen is deze. “Is het verstandig om het gebruik van dit middel te promoten zoals de roeibond dat doet en deed? Zo ja, waarom?” Het wordt gepresenteerd als een slim middel, maar het is de vraag of het ook zo slim is om het via social media openbaar te maken. Buitenlandse tegenstanders zijn immers nu ook op de hoogte.
Oud-wielrenman Koen de Haan – thans KNRB – was eerder loslippiger dan zijn chef Meenhorst. Hij is een zogeheten embedded scientist van de roeibond. In het Algemeen Dagblad staat dat bijna alle Nederlandse roeiers bicarbonaat gebruiken. De Haan zegt op AD.nl dit erover: “Je moet het zo zien: je kunt de turbo langer aanzetten zonder dat de motor ontploft. Wanneer we het inzetten en hoeveel is nog wel een ontdekkingstocht. We doen er in elk geval alles aan om onze concurrenten voor te blijven.”
Vincent Egbers, voorzitter van de dopingautoriteit is glashelder. “Natriumbicarbonaat staat niet op de dopinglijst. Niettemin raden wij het gebruik ervan af tenzij dit gebeurt op advies van een sportarts of sportdiëtist.”
Emeritus hoogleraar sportgeneeskunde Ron Diercks, tevens voorzitter van De Hunze nuanceert. “Het staat, net als cafeïne, niet op de dopinglijst van WADA, de World Anti-Doping Agency. Cafeïne en natriumbicarbonaat hebben evenveel effect: circa 4 procent verbetering. Het komt niet voor op dopinglijst omdat het effect al verkregen wordt met normale, in het dagelijks leven verkrijgbare hoeveelheden en overal en voor iedereen beschikbaar is. Het is geen oneerlijke competitie.”
Douwe de Boer, biochemicus en expert op het gebied van dopingtests en dat wat daarmee samenhangt. “Een reden waarom bicarbonaat niet op de lijst met verboden middelen staat is dat het heel moeilijk is aan te tonen. Er zijn meer stimulerende middelen die gebruikt mogen worden, en dat wordt ook massaal gedaan. Cafeïne bijvoorbeeld. En tennissers zitten massaal aan de creatine. Er zijn meer hypes, speltbrood was bijvoorbeeld heel populair, je zou er harder van gaan.”
Nogmaals Bertina, hij besprak het met een aantal collega’s. “Er zijn geen gevaren van overdosering bekend. We moeten ons realiseren dat bij gezonde nieren alles weer heel snel wordt hersteld (natrium, zuurgraad). Bij frequent gebruik bestaat denk ik ook de kans van adaptatie van het lichaam. Dat zou dan kunnen gaan ‘bezuinigen’ op andere buffers. Vooralsnog lijken er dus geen grote bezwaren te bestaan tegen sporadisch selectief gebruik, terwijl er daarbij wel positieve effecten worden gemeld. Ik zou dan wel mensen willen controleren op bloeddruk, nierfunctie en natriumgehalte van het bloed.”
Diercks brengt nog een nuance aan. “Je kunt zeggen dat een uitgekiend dieet goed voor de sporter is. Er zijn van dit middel geen ernstige bijwerkingen bekend, behalve boeren, een opgeblazen gevoel en misselijkheid. En een verbetering van 4 procent is bij de subtop is verwaarloosbaar vergeleken met één ongelijke haal.”
Egbers komt ook met een forse waarschuwing. “Mensen moeten absoluut niet natriumbicarbonaat (zuiveringszout) en natriumcarbonaat (huishoudsoda) met elkaar verwarren. Dat laatste goedje – dus zonder de ‘bi’ – is namelijk levensgevaarlijk.“
Nogmaals bondsman De Haan in het AD. Hij praat over het gesponsorde goedje en over poep in een zwembad. “Alsof je een yoghurtje eet met van die zaadjes erin. Een soort gelletje. Veertig jaar geleden is wetenschappelijk aangetoond dat extra bicarbonaat sporters helpt. Ik ben ooit begonnen in de zwemwereld. We hebben het toen ook gebruikt, maar dat werkte nog niet optimaal. Tot diarree aan toe. Ik zal niet in details treden, maar we hebben wat meegemaakt in het zwembad. Dat er nu een product is dat het lichaam verdraagt, is een doorbraak.’’
En autoriteit Egbers heeft nog een nuttige tip: “Ik wil waarschuwen voor vervuilde preparaten. Als je als sporter een bepaald legaal middel wilt gebruiken, controleer dan of het geen andere stof bevat die wel op de dopinglijst staat. Er zijn app’s waarop je daarover informatie kunt vinden. Dat zijn de Suplementenwijzer App en de Dopingwaaier App
